Sekiz Dakika

Karmaşık matematik problemleri çözebilmek, insanları hayvanlar âlemindeki diğer canlılardan ayıran özelliklerinden biridir. Buna rağmen bazı hayvanlar en azından basit bir yeteneğe sahip gibi görünüyorlar: SAYI SAYMAK. 1900lerin başında, Berlin’de Clever Hans (Akıllı Hans) isimli bir at matematik yeteneğiyle tüm dünyanın ilgisini çekmeyi başardı. Bu hayvan ayaklarını yere vurarak sayı sayabiliyor ve seçenekli sorular arasından doğru cevabı yine ayaklarını yere vurarak seçebiliyordu. Sonraları bilim insanları Clever Hans’ın aslında matematik yeteneklerinin olmadığını, ancak hayli yüksek bir gözlem yeteneğine sahip olduğunu fark ettiler. Öyle ki bu hayvan kendisine soruyu soran kişinin cevabını bilmediği soruları doğru cevaplayamıyordu çünkü aslında o karşısındakinin vücut dili ve yüz ifadelerinden yola çıkarak doğru cevaba ulaşabiliyordu. Akıllı Hans bir asır önce sınavı geçememiş olsa da yakın zamandaki araştırmalar gösterdi ki bazı hayvanlar gerçekten “sayı algısına” ya...

Küçükken ben oynamıyorken oyuncaklarımın canlandığını ve benim hakkımda konuştuklarını düşünürdüm. Yetmezmiş gibi ben arkamı dönünce mobilyaların hareket etmeye başladıklarını, ben bakar bakmaz eski yerlerine döndüklerine de inanırdım. Zamanla oyuncak meselesini çözdüm ama eşya konusunda hala emin değilim. Felsefede üzerinde tartışılan ve bağlı olunan düşünce akımına göre farklı cevaplar verilen, ormanda düşen ağaç hikayesini biliyorsunuzdur. Hatırlayalım: Kimsenin olmadığı bir ormanda bir ağaç düşerse ses çıkar mı? Burada bizim ilgilendiğimiz, ortamda sesi algılayacak herhangi bir varlığın olmayışı. Benim evdeki eşyalar ile olan derdim de ormanda düşen ağaç ikileminde de anahtar mesele gözlemcinin varlığı. Gelin, gözlemcinin gözlenene etkisi konusuna değinen ve Kuantum Gariplikler Dünyasının keşfinde önemli bir köşe taşı olan Çift Yarıklı Girişim Deneyine yakından bakalım. Deney, 1801 yılında Thomas Young tarafından düzenlenmiştir. Bu tarih kuantum mekaniğinin ve ışığın dalga-p...